|
βελτιωση ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ
|
Ε: Τι είναι οι εκτελεστικές λειτουργίες;
Α: "Εκτελεστικές λειτουργίες" ονομάζουμε τις ανώτερες γνωστικές λειτουργίες οι οποίες έχουν ως κύριο ρόλο να εποπτεύουν, να ελέγχουν και να ρυθμίζουν τη συμπεριφορά και τα συναισθήματά μας. Χαρακτηρίζονται ανώτερες για να διαχωρίζονται από τις υπόλοιπες βασικές γνωστικές δεξιότητες της μνήμης, της προσοχής, της οπτικής αντίληψης, του προσανατολισμού, κ.ά., καθώς αυτές δεν έχουν ρυθμιστικό ρόλο.
Ε: Με ποιό σημείο του εγκεφάλου σχετίζονται οι εκτελεστικές λειτουργίες;
Α: Με περιοχές του προμετωπιαίου λοβού, γιαυτό και τις συναντάμε και ως "προμετωπιαίες" λειτουργίες. Ο προμετωπιαίος λοβός του ανθρώπινου εγκεφάλου αποτελεί τμήμα του μετωπιαίου λοβού, δηλαδή της εγκεφαλικής περιοχής η οποία βρίσκεται πίσω από το μέτωπο και δέχεται πληροφορίες από όλες τις υπόλοιπες εγκεφαλικές περιοχές. Συνεπώς, ο προμετωπιαίος λοβός, λαμβάνει ερεθίσματα από δομές του εγκεφάλου που αφορούν την κίνηση, την όραση, τη γλώσσα, τα συναισθήματα, τη μάθηση, κ.ά., τα αξιολογεί και τα συντονίζει ώστε να παράξει τη συμπεριφορά μας. Οι μηχανισμοί μέσω των οποίων συμβαίνουν αυτές οι διεργασίες αποτελούν τις εκτελεστικές λειτουργίες.
Α: "Εκτελεστικές λειτουργίες" ονομάζουμε τις ανώτερες γνωστικές λειτουργίες οι οποίες έχουν ως κύριο ρόλο να εποπτεύουν, να ελέγχουν και να ρυθμίζουν τη συμπεριφορά και τα συναισθήματά μας. Χαρακτηρίζονται ανώτερες για να διαχωρίζονται από τις υπόλοιπες βασικές γνωστικές δεξιότητες της μνήμης, της προσοχής, της οπτικής αντίληψης, του προσανατολισμού, κ.ά., καθώς αυτές δεν έχουν ρυθμιστικό ρόλο.
Ε: Με ποιό σημείο του εγκεφάλου σχετίζονται οι εκτελεστικές λειτουργίες;
Α: Με περιοχές του προμετωπιαίου λοβού, γιαυτό και τις συναντάμε και ως "προμετωπιαίες" λειτουργίες. Ο προμετωπιαίος λοβός του ανθρώπινου εγκεφάλου αποτελεί τμήμα του μετωπιαίου λοβού, δηλαδή της εγκεφαλικής περιοχής η οποία βρίσκεται πίσω από το μέτωπο και δέχεται πληροφορίες από όλες τις υπόλοιπες εγκεφαλικές περιοχές. Συνεπώς, ο προμετωπιαίος λοβός, λαμβάνει ερεθίσματα από δομές του εγκεφάλου που αφορούν την κίνηση, την όραση, τη γλώσσα, τα συναισθήματα, τη μάθηση, κ.ά., τα αξιολογεί και τα συντονίζει ώστε να παράξει τη συμπεριφορά μας. Οι μηχανισμοί μέσω των οποίων συμβαίνουν αυτές οι διεργασίες αποτελούν τις εκτελεστικές λειτουργίες.
|
|
Ε: Ποιές δεξιότητες περιλαμβάνουν;
Α: Η ικανότητά μας λύνουμε περίπλοκα προβλήματα, να αντιλαμβανόμαστε τα λάθη μας και να τα διορθώνουμε, να σχεδιάζουμε μία συμπεριφορά μας σύμφωνα με ένα στόχο, να προσαρμόζουμε τις αντιδράσεις στις κοινωνικές συνθήκες, είναι αποτέλεσμα των εκτελεστικών λειτουργιών. Αυτές περιλαμβάνουν ακόμη: τη διαχείριση της προσοχής και της συγκέντρωσης, την επεξεργασία των πληροφοριών που συγκρατούμε στην εργαζόμενη μνήμη, την ευελιξία της σκέψης, την ανανέωση των πληροφοριών που επεξεργαζόμαστε, τη διαχείριση των συναισθημάτων μας, του άγχους και των φοβιών μας, την οργάνωση και των συνδυασμό των καινούριων πραγμάτων που μαθαίνουμε, την κριτική ικανότητα, κ.ά.
Ε: Σε ποιά ηλικία αναπτύσσονται αυτές οι δεξιότητες;
Α: Ο μετωπιαίος λοβός είναι από τις τελευταίες περιοχές του εγκεφάλου που αναπτύσσονται, καθώς φτάνει στην πλήρη ανάπτύξή στο τέλος της εφηβείας. Μέχρι τότε, πίσω από το μέτωπό μας συμβαίνει ένα αδιάκοπο πάρτυ ορμονών, νευροχημικών αντιδράσεων, συναπτικών συνδέσεων. Μετά το πέρας της εφηβείας η ανατομία του μετωπαίου έχει πάρει την τελική της μορφή, όμως αυτό δε σημαίνει ότι δεν υφίστανται άλλες αλλαγές σε αυτή την περιοχή. Εξαιτίας της νευροπλαστικότητας, σε έναν υγίη εγκέφαλο, δημιουργούνται συνεχώς καινούριες συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων και αυτές συνεπάγονται αλλαγές στις λειτουργίες της εκάστοτε περιοχής.
Ε: Σε τι μου χρησιμεύουν στην καθημερινή μου ζωή;
Α: Στα πάντα! Χρησιμοποιούμε τις εκτελεστικές λειτουργίες σχεδόν σε κάθε μας δραστηρίοτητα. Για παράδειγμα, ένας μαθητής τις χρησιμοποιεί για να εστιάσει την προσοχή του στον καθηγητή και να σταματήσει την παρόρμησή μου να σηκωθεί για να πει ένα ανέκδοτο. Ένας δημοσιογράφος για να αναζητήσει τις κατάλληλες λέξεις οι οποίες αντιπροσωπεύουν καλύτερα τις σκέψεις του και εξυπηρετούν το σκοπό του άρθρου. Ένας ηλικιωμένος για να προγραμματίσει την ώρα που θα πάρει τα φάρμακά του, βρίσκοντας τρόπους να μην τα ξεχάσει. Ένας λογιστής για να κάνει περίπλοκους μαθηματικούς υπολογισμούς και να εφαρμόσει λογιστικούς τύπους για να λύσει ένα οικονομικό πρόσβλημα. Ένας πωλητής για να προσαρμόσει την κοινωνική του συμπεριφορά ανάλογα με το ύφος του πελάτη και να χρησιμοποιήσει νέους τρόπους για να παρουσιάσει το προϊόν του. Τα παραδείγματα είναι πάρα πολλά!
Ε: Μπορώ να βελτιώσω τις εκτελεστικές μου λειτουργίες, ώστε να είναι περισσότερο αποδοτικές;
Α: Όπως αναφέρθηκε, σε έναν υγιή εγκέφαλο, η νευροπλαστικότητα αλλάζει συνεχώς τη δομή και τη λειτουργία του. Όσο πιο συχνά χρησιμοποιούμε μία δεξιότητα, τόσο περισσότερο αναπτύσσεται και εδραιώνεται. Ακολουθώντας ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα εξάσκησης αυτής της δεξιότητας, αυξάνουν οι πιθανότητες να γίνει πιο αποδοτική, δηλαδή να μας δίνει περισσότερα και ποιοτικότερα αποτελέσματα. Ο βαθμός βελτίωσης των εκτελεστικών λειτουργιών εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως είναι η ηλικία, το εκπαιδευτικό επίπεδο, τα κίνητρα, οι δεξιότητες-στόχος, όμως ένα εστιασμένο, εξατομικευμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης θα δώσει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα στο άτομο που θέλει να επιτύχει!
Ε: Τι μπορώ να επιτύχω;
Α: Οι εκτελεστικές λειτουργίες συνδέονται άμεσα με την αυτο-ρύθμιση, δηλαδή την ικανότητά μας να παρατηρούμε, να ελέγχουμε και να τροποποιούμε τη συμπεριφορά και τα συναισθήματά μας. Όσο πιο ανεπτυγμένη είναι αυτή η ικανότητα, τόσο πιο προσαρμοστικοί γινόμαστε στις απαιτήσεις που βάζει το περιβάλλον για εμάς, ή εμείς οι ίδιοι για τον εαυτό μας. Η συναισθηματική και νοητική μας υγεία θα μας οδηγήσει στη βελτίωση του τρόπου με τον οποίο χειριζόμαστε τις προσωπικές, επαγγελματικές, διαπροσωπικές, ακαδημαϊκές καταστάσεις.
Α: Η ικανότητά μας λύνουμε περίπλοκα προβλήματα, να αντιλαμβανόμαστε τα λάθη μας και να τα διορθώνουμε, να σχεδιάζουμε μία συμπεριφορά μας σύμφωνα με ένα στόχο, να προσαρμόζουμε τις αντιδράσεις στις κοινωνικές συνθήκες, είναι αποτέλεσμα των εκτελεστικών λειτουργιών. Αυτές περιλαμβάνουν ακόμη: τη διαχείριση της προσοχής και της συγκέντρωσης, την επεξεργασία των πληροφοριών που συγκρατούμε στην εργαζόμενη μνήμη, την ευελιξία της σκέψης, την ανανέωση των πληροφοριών που επεξεργαζόμαστε, τη διαχείριση των συναισθημάτων μας, του άγχους και των φοβιών μας, την οργάνωση και των συνδυασμό των καινούριων πραγμάτων που μαθαίνουμε, την κριτική ικανότητα, κ.ά.
Ε: Σε ποιά ηλικία αναπτύσσονται αυτές οι δεξιότητες;
Α: Ο μετωπιαίος λοβός είναι από τις τελευταίες περιοχές του εγκεφάλου που αναπτύσσονται, καθώς φτάνει στην πλήρη ανάπτύξή στο τέλος της εφηβείας. Μέχρι τότε, πίσω από το μέτωπό μας συμβαίνει ένα αδιάκοπο πάρτυ ορμονών, νευροχημικών αντιδράσεων, συναπτικών συνδέσεων. Μετά το πέρας της εφηβείας η ανατομία του μετωπαίου έχει πάρει την τελική της μορφή, όμως αυτό δε σημαίνει ότι δεν υφίστανται άλλες αλλαγές σε αυτή την περιοχή. Εξαιτίας της νευροπλαστικότητας, σε έναν υγίη εγκέφαλο, δημιουργούνται συνεχώς καινούριες συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων και αυτές συνεπάγονται αλλαγές στις λειτουργίες της εκάστοτε περιοχής.
Ε: Σε τι μου χρησιμεύουν στην καθημερινή μου ζωή;
Α: Στα πάντα! Χρησιμοποιούμε τις εκτελεστικές λειτουργίες σχεδόν σε κάθε μας δραστηρίοτητα. Για παράδειγμα, ένας μαθητής τις χρησιμοποιεί για να εστιάσει την προσοχή του στον καθηγητή και να σταματήσει την παρόρμησή μου να σηκωθεί για να πει ένα ανέκδοτο. Ένας δημοσιογράφος για να αναζητήσει τις κατάλληλες λέξεις οι οποίες αντιπροσωπεύουν καλύτερα τις σκέψεις του και εξυπηρετούν το σκοπό του άρθρου. Ένας ηλικιωμένος για να προγραμματίσει την ώρα που θα πάρει τα φάρμακά του, βρίσκοντας τρόπους να μην τα ξεχάσει. Ένας λογιστής για να κάνει περίπλοκους μαθηματικούς υπολογισμούς και να εφαρμόσει λογιστικούς τύπους για να λύσει ένα οικονομικό πρόσβλημα. Ένας πωλητής για να προσαρμόσει την κοινωνική του συμπεριφορά ανάλογα με το ύφος του πελάτη και να χρησιμοποιήσει νέους τρόπους για να παρουσιάσει το προϊόν του. Τα παραδείγματα είναι πάρα πολλά!
Ε: Μπορώ να βελτιώσω τις εκτελεστικές μου λειτουργίες, ώστε να είναι περισσότερο αποδοτικές;
Α: Όπως αναφέρθηκε, σε έναν υγιή εγκέφαλο, η νευροπλαστικότητα αλλάζει συνεχώς τη δομή και τη λειτουργία του. Όσο πιο συχνά χρησιμοποιούμε μία δεξιότητα, τόσο περισσότερο αναπτύσσεται και εδραιώνεται. Ακολουθώντας ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα εξάσκησης αυτής της δεξιότητας, αυξάνουν οι πιθανότητες να γίνει πιο αποδοτική, δηλαδή να μας δίνει περισσότερα και ποιοτικότερα αποτελέσματα. Ο βαθμός βελτίωσης των εκτελεστικών λειτουργιών εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως είναι η ηλικία, το εκπαιδευτικό επίπεδο, τα κίνητρα, οι δεξιότητες-στόχος, όμως ένα εστιασμένο, εξατομικευμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης θα δώσει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα στο άτομο που θέλει να επιτύχει!
Ε: Τι μπορώ να επιτύχω;
Α: Οι εκτελεστικές λειτουργίες συνδέονται άμεσα με την αυτο-ρύθμιση, δηλαδή την ικανότητά μας να παρατηρούμε, να ελέγχουμε και να τροποποιούμε τη συμπεριφορά και τα συναισθήματά μας. Όσο πιο ανεπτυγμένη είναι αυτή η ικανότητα, τόσο πιο προσαρμοστικοί γινόμαστε στις απαιτήσεις που βάζει το περιβάλλον για εμάς, ή εμείς οι ίδιοι για τον εαυτό μας. Η συναισθηματική και νοητική μας υγεία θα μας οδηγήσει στη βελτίωση του τρόπου με τον οποίο χειριζόμαστε τις προσωπικές, επαγγελματικές, διαπροσωπικές, ακαδημαϊκές καταστάσεις.