ΕγκΕφαλος + Νους = ΕγΩ
Από τα μεγαλύτερα μυστήρια που απασχόλησε τη φιλοσοφία και μετέτειπα την επιστήμη είναι η έννοια του "εαυτού".
Για όλους μας είναι απόλυτα ξεκάθαρο το ποιοί είμαστε, ποιός "εγώ" είναι ο καθένας προσωπικά, και τί είναι ο εαυτός του για τον καθένα από εμάς. Ωστόσο, όσο απλοϊκό και αν φαίνεται το ερώτημα "τι είναι ο εαυτός;" (self, στα αγγλικά), άλλη τόση δυσκολία αντιμετωπίζει η επιστημονική κοινότητα για την απάντησή του. Η μελέτη του εαυτού είναι καινούρια, συνεχώς αναπτυσσόμενη και στο μέλλον θα μας παρουσιάσει περισσότερο ξεκάθαρα δεδομένα από ό,τι τώρα.
Ας πιάσουμε τα δεδομένα που έχουμε, από την αρχή.
Για όλους μας είναι απόλυτα ξεκάθαρο το ποιοί είμαστε, ποιός "εγώ" είναι ο καθένας προσωπικά, και τί είναι ο εαυτός του για τον καθένα από εμάς. Ωστόσο, όσο απλοϊκό και αν φαίνεται το ερώτημα "τι είναι ο εαυτός;" (self, στα αγγλικά), άλλη τόση δυσκολία αντιμετωπίζει η επιστημονική κοινότητα για την απάντησή του. Η μελέτη του εαυτού είναι καινούρια, συνεχώς αναπτυσσόμενη και στο μέλλον θα μας παρουσιάσει περισσότερο ξεκάθαρα δεδομένα από ό,τι τώρα.
Ας πιάσουμε τα δεδομένα που έχουμε, από την αρχή.
|
Ο ΕΑΥΤΟΣ ΕΧΕΙ ΠΟΛΛΕΣ ΠΤΥΧΕΣ
Υποθέστε ότι σας καλούν σε επαγγελματική συνέντευξη. Μία από τις πιο συχνές ερωτήσεις είναι: "Πως θα περιγράφατε τον εαυτό σας;" ή "Πείτε μου κάτι για τον εαυτό σας." Στην ουσία, σας ζητούν να ανακαλέσετε από τη μνήμη σας εκείνα τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας τα οποία έχετε αποφασίσει ότι σας ταιριάζουν. Ας συμφωνήσουμε ότι δεν αναφέρετε όλα τα χαρακτηριστικά που πιστεύετε ότι διαθέτετε, αλλά τουλάχιστον την πλειοψηφία. Πως το κάνετε; |
Η μνήμη μας είναι ένα πολυδιάστατο σύστημα το οποίο αποθηκεύει σε συγκεκριμένα σημεία του εγκεφάλου μας πληροφορίες που έχουμε αποκτήσει. Οι πληροφορίες που συλλέγουμε για τον εαυτό μας λέγονται "αυτοβιογραφικές", ανήκουν στη δηλωτική μνήμη (δηλαδή έχουμε επίγνωση ότι τις γνωρίζουμε) και ταυτόχρονα, είτε στη σημασιολογική, είτε στη μνήμη επεισοδίων. Για παράδειγμα, η ημερομηνία της γέννησής σας χαρακτηρίζεται ως στοιχείο της δηλωτικής, σημασιολογικής μνήμης, αλλά το τι φορέσατε στο γάμο της ξαδέρφης σας, είναι στοιχείο της δηλωτικής μνήμης επεισοδίων. Τα διαφορετικά στοιχεία της μνήμης αποθηκεύονται σε διαφορετικές δομές του εγκεφάλου, όπως γίνεται και με τα στοιχεία της μνήμης του αφορούν τον εαυτό μας. Η ικανότητάς μας να ανασύρουμε από τη μνήμη μας τις αυτοβιογραφικές αναμνήσεις, είναι απαραίτητη για να μπορούμε να μιλάμε για τον εαυτό μας. Άνθρωποι που έχουν χάσει για κάποιο λόγο αυτή την ικανότητα (π.χ. στη Νόσο Alzheimer) χάνουν σταδιακά την αίσθηση του εαυτού τους.
Ο εαυτός μας δεν είναι μόνο οι αναμνήσεις μας, αλλά και τα χαρακτηριστικά της ιδιογκρασίας και της προσωπικότητάς μας. Επίθετα όπως το εγκρατής, παρορμητικός, φιλόδοξος, φιλικός, εργατικός, κ.ά. είναι λέξεις που έχουμε αποθηκευμένες στο μνημονικό μας σύστημα και έχουμε αποφασίσει ότι μας περιγράφουν. Φυσικά, σε αυτή την απόφαση δεν ήμασταν μόνοι μας, καθώς ο κοινωνικός μας περίγυρος και η ανατροφοδότηση που πήραμε από αυτόν "έχτισε" μαζί μας την άποψή μας για τον εαυτό μας. Πρόσφατα ανακαλύφθηκε πως όταν ανακαλούμε τα χαρακτηριστικά που μας ταιριάζουν, ενεργοποιούνται περιοχές του μέσου προμετωπιαίου φλοιού (MPFC), πιθανόν όχι γιατί αποθηκεύονται εκεί, αλλά επειδή η συγκεκριμένη περιοχή είναι υπεύθυνη για να ανασύρει και να συνθέσει τις πληροφορίες που σχετίχονται με τον εαυτό.
Ο εαυτός μας δεν είναι μόνο οι αναμνήσεις μας, αλλά και τα χαρακτηριστικά της ιδιογκρασίας και της προσωπικότητάς μας. Επίθετα όπως το εγκρατής, παρορμητικός, φιλόδοξος, φιλικός, εργατικός, κ.ά. είναι λέξεις που έχουμε αποθηκευμένες στο μνημονικό μας σύστημα και έχουμε αποφασίσει ότι μας περιγράφουν. Φυσικά, σε αυτή την απόφαση δεν ήμασταν μόνοι μας, καθώς ο κοινωνικός μας περίγυρος και η ανατροφοδότηση που πήραμε από αυτόν "έχτισε" μαζί μας την άποψή μας για τον εαυτό μας. Πρόσφατα ανακαλύφθηκε πως όταν ανακαλούμε τα χαρακτηριστικά που μας ταιριάζουν, ενεργοποιούνται περιοχές του μέσου προμετωπιαίου φλοιού (MPFC), πιθανόν όχι γιατί αποθηκεύονται εκεί, αλλά επειδή η συγκεκριμένη περιοχή είναι υπεύθυνη για να ανασύρει και να συνθέσει τις πληροφορίες που σχετίχονται με τον εαυτό.
Τέλος, μία άλλη πτυχή του εαυτού μας είναι η επίγνωση του σώματός μας. Γνωρίζετε ότι το χέρι που κρατάει το ποντίκι του υπολογιστή είναι δικό σας και μπορείτε να δώσετε εντολή να κινηθεί δεξία και αριστερά, ένα από τα δάχτυλα, ο καρπός, κ.ά. Αν κλείσετε τα μάτια θα μπορέσετε να περιγράψετε το σώμα σας, ή να περπατήσετε προς μία κατεύθυνση, αν σας ακουμπήσει κάποιος στο μάγουλο, θα νιώσετε το χάδι του, ακόμη κι αν δε βλέπετε τι συμβαίνει. Το σώμα σας είναι δικό σας, είναι αυτό και όχι κάποιο άλλο σώμα. Ο εγκέφαλός μας ασχολείται με αυτά τα ζητήματα σε συγκεκριμένες περιοχές του, και για την ακρίβεια, στο βρεγματικό και το μετωπιαίο λοβό. Βλάβες σε αυτές τις περιοχές έχουν συχνά ως αποτέλεσμα ένας ασθενής να αποκτήσει μία στρεβλή εικόνα για τα σημεία του σώματός του, να μην είναι ένημερος για την κατάστασή του, ή ακόμη και να μην αναγνωρίζει το πρόσωπό του στον καθρέφτη.
Έχει γίνει φανερό πως ο εαυτός μας δεν είναι μία ενιαία οντότητα, αλλά η σύνθεση πολλών στοιχείων μαζί. Αυτή η μοναδική ικανότητα του εγκεφάλου μας να ενώνει όλα αυτά τα στοιχεία με τέτοιο τρόπο ώστε να βγάζουν νόημα είναι ό,τι μας ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους οργανισμούς, είναι η αίσθηση του "εγώ".
Αναπτυξε και αξιοποΙησε τις δυνατΟτητΕς σου
Γεννιόμαστε με ένα συγκεκριμένο δυναμικό, μία δυνατότητα να αποκτήσουμε δεξιότητες.
Αυτή η δυνατότητα εξαρτάται εν μέρει από τις γεννετικές μας καταβολές, εν μέρει από την κατάστασή μας ως έμβρυα, εν μέρει από την κατάστασή μας κατά τη γέννηση, εν μέρει από τα ερεθίσματα που δεχόμαστε στους πρώτους μήνες της ζωής μας.
Κυρίαρχο ρόλο σε αυτούς τους παράγοντες παίζει ο εγκέφαλός μας.
Ένας υγιής εγκέφαλος είναι σε θέση να μάθει καινούριες πληροφορίες και να αποκτήσει νέες δεξιότητες. Αντίθετα, σε έναν εγκέφαλο που αντιμετωπίζει διαταραχές, υπάρχουν περιορισμοί στο εύρος της ανάπτυξής του.
Ωστόσο, εγκέφαλός μας είναι ιδαίτερος εύπλαστος. Ακόμη κι εάν παρουσιάζει εκ γενετής ορισμένες επιπλοκές, είναι σε θέση να ανταπεξέλθει ως ένα βαθμό και να τις υπερκεράσει.
Ένα κατάλληλο περιβάλλον, θα δώσει στον εγκέφαλο ευκαιρίες για να αναπτυχθεί.
Η εξάσκηση και η εκπαίδευση δημιουργούν τέτοιες συνθήκες ώστε να αναγκάζουν το μυαλό μας βρει τρόπους να ανταπεξέλθει στις καινούριες καταστάσεις.
Η προσπάθεια προσαρμογής στις νέες συνθήκες και η αναζήτηση επιβράβευσης είναι δύο από τις πιο αποδοτικές λειτουργίες του νου μας. Έχουν ως αποτέλεσμα την απόκτηση γνώσεων και συμπεριφορών, ή την ενίσχυση αυτών που υπάρχουν ήδη.
Ακόμη και εάν έχουμε ήδη κατακτήσει κάποιες δεξιότητες, πάντα υπάρχει περιθώριο να τις βελτιώσουμε.
Η φύση μάς έχει δώσει αυτό το προτέρημα, για να μπορούμε να προσαρμοζόμαστε στις νέες συνθήκες.
Όσο πιο απαιτητικό είναι ένα περιβάλλον, τόσο μεγαλύτερη είναι η ανάγκη να αποκτήσουμε ή να βελτιώσουμε το δυναμικό μας.
Αυτό θα συμβεί μέσω της εξάσκησης, σε ένα οργανωμένο περιβάλλον, με ξεκάθαρους στόχους και μεθόδους.
Η αξιοποίηση και η ανάπτυξη του δυναμικού που διαθέτουμε συμβάλλει με πολλούς τρόπους στην ευζωία μας.
Αυξάνει την αυτοεκτίμηση και την αυτοαποτελεσματικότητά μας.
Βοηθάει στην κατάκτηση των στόχων.
Αυξάνει τα κίνητρά μας.
Ενισχύει τη θετική σκέψη για το μέλλον.
Κάνει τη ζωή μας πιο αποδοτική.
Αυτή η δυνατότητα εξαρτάται εν μέρει από τις γεννετικές μας καταβολές, εν μέρει από την κατάστασή μας ως έμβρυα, εν μέρει από την κατάστασή μας κατά τη γέννηση, εν μέρει από τα ερεθίσματα που δεχόμαστε στους πρώτους μήνες της ζωής μας.
Κυρίαρχο ρόλο σε αυτούς τους παράγοντες παίζει ο εγκέφαλός μας.
Ένας υγιής εγκέφαλος είναι σε θέση να μάθει καινούριες πληροφορίες και να αποκτήσει νέες δεξιότητες. Αντίθετα, σε έναν εγκέφαλο που αντιμετωπίζει διαταραχές, υπάρχουν περιορισμοί στο εύρος της ανάπτυξής του.
Ωστόσο, εγκέφαλός μας είναι ιδαίτερος εύπλαστος. Ακόμη κι εάν παρουσιάζει εκ γενετής ορισμένες επιπλοκές, είναι σε θέση να ανταπεξέλθει ως ένα βαθμό και να τις υπερκεράσει.
Ένα κατάλληλο περιβάλλον, θα δώσει στον εγκέφαλο ευκαιρίες για να αναπτυχθεί.
Η εξάσκηση και η εκπαίδευση δημιουργούν τέτοιες συνθήκες ώστε να αναγκάζουν το μυαλό μας βρει τρόπους να ανταπεξέλθει στις καινούριες καταστάσεις.
Η προσπάθεια προσαρμογής στις νέες συνθήκες και η αναζήτηση επιβράβευσης είναι δύο από τις πιο αποδοτικές λειτουργίες του νου μας. Έχουν ως αποτέλεσμα την απόκτηση γνώσεων και συμπεριφορών, ή την ενίσχυση αυτών που υπάρχουν ήδη.
Ακόμη και εάν έχουμε ήδη κατακτήσει κάποιες δεξιότητες, πάντα υπάρχει περιθώριο να τις βελτιώσουμε.
Η φύση μάς έχει δώσει αυτό το προτέρημα, για να μπορούμε να προσαρμοζόμαστε στις νέες συνθήκες.
Όσο πιο απαιτητικό είναι ένα περιβάλλον, τόσο μεγαλύτερη είναι η ανάγκη να αποκτήσουμε ή να βελτιώσουμε το δυναμικό μας.
Αυτό θα συμβεί μέσω της εξάσκησης, σε ένα οργανωμένο περιβάλλον, με ξεκάθαρους στόχους και μεθόδους.
Η αξιοποίηση και η ανάπτυξη του δυναμικού που διαθέτουμε συμβάλλει με πολλούς τρόπους στην ευζωία μας.
Αυξάνει την αυτοεκτίμηση και την αυτοαποτελεσματικότητά μας.
Βοηθάει στην κατάκτηση των στόχων.
Αυξάνει τα κίνητρά μας.
Ενισχύει τη θετική σκέψη για το μέλλον.
Κάνει τη ζωή μας πιο αποδοτική.
